Câu Chuyện Cuộc Sống tuần này tiếp tục lên sóng chia sẻ với những câu chuyện: Lắng nghe để thấu hiểu nhiều hơn; Đừng để sự thờ ơ trở thành thói quen; Khi con có suy nghĩ lệch lạc, cha mẹ cần làm gì?

Lắng nghe để thấu hiểu nhiều hơn

Chúng ta đang sống trong một thế giới kết nối không ngừng nghỉ, nơi vô số lời nói, tin nhắn và dòng trạng thái xuất hiện mỗi giây. Thế nhưng, càng nhiều lời nói không đồng nghĩa với sự thấu hiểu. Trong những bữa cơm gia đình, cha mẹ mải xem điện thoại, còn con cái lại chìm trong thế giới riêng. Trong quán cà phê, những người bạn ngồi cùng nhau, nhưng dường như mỗi người lại ở một nơi khác. Chúng ta nói rất nhiều, nhưng không thật sự lắng nghe nhau. Có người vừa nghe vừa lướt điện thoại, có người chỉ gật đầu qua loa cho xong chuyện. Và rồi, cảm xúc, niềm tin, sự gắn kết dần phai nhạt theo thời gian.

Chị P.M.P (TP.HCM) chia sẻ: “Lúc mới đi làm, tôi chịu nhiều áp lực lắm. Có lần tôi than thở với bạn thân, nhưng bạn ấy lại nói rằng “ai đi làm mà chẳng vậy”, rồi bảo tôi cố chịu đựng thôi. Khi đó, tôi hụt hẫng lắm và dần thu mình lại, không còn muốn chia sẻ nữa. Tôi cảm thấy không được tôn trọng, vì bạn mình không thật sự lắng nghe hay thấu hiểu câu chuyện của mình. Cảm giác như bạn chỉ đang chờ để phán xét những gì tôi nói mà thôi”.

Bà Hoàng Thị Ngọc Duyên – Phó Giám đốc Trung tâm Tâm lý và Phát triển Con người NHC Việt Nam – chia sẻ: “Chúng ta đang sống trong một môi trường mà giao tiếp luôn hiện hữu. Giao tiếp, cốt lõi của nó chính là lắng nghe – một nghệ thuật thực thụ. Khi biết lắng nghe, chúng ta giúp cho người đối diện cảm nhận được sự thấu hiểu, sự mở lòng. Từ đó, họ sẵn sàng chia sẻ, cảm thấy an toàn và thoải mái, góp phần tạo nên một cuộc giao tiếp thực sự chất lượng”.

Bà Hoàng Thị Ngọc Duyên chia sẻ thêm: “Cơ chế tự nhiên của con người là luôn có xu hướng bảo vệ bản thân trước tiên. Bên trong mỗi chúng ta thường tồn tại rất nhiều “tiếng ồn” – những cảm xúc, suy nghĩ tích tụ trong quá trình trải nghiệm cuộc sống. Nếu chúng ta chưa thật sự thấu hiểu bản thân, hoặc vẫn mang trong mình những tổn thương, ức chế từ quá khứ, thì khi lắng nghe người khác, ta thường có xu hướng muốn nói nhiều hơn là nghe, muốn phản ứng ngay với điều họ nói. Lắng nghe không chỉ là một kỹ năng, mà còn là một trạng thái của người lắng nghe. Muốn lắng nghe thật sự, chúng ta phải biết thấu cảm với chính mình, rèn luyện sự kiên nhẫn và lòng bao dung với người khác. Đó là biết im lặng đúng cách, đúng lúc, để người đối diện cảm thấy được lắng nghe, được thấu hiểu, được tôn trọng và được đón nhận. Khi ấy, họ mới có thể mở lòng, chia sẻ chân thành, không còn ngần ngại hay e dè. Chính lúc đó, cuộc giao tiếp mới thật sự trở nên sâu sắc và chất lượng”.

ThS. Võ Thị Mỹ Duyên – Giám đốc Đào tạo Học viện Kỹ năng VTALK – chia sẻ: “Khi chúng ta lắng nghe người khác, hãy luôn tự nhắc mình rằng “tôi đang thật sự lắng nghe câu chuyện của người này”, chứ không phải đang vội vàng đưa ra những lời quy kết hay phán xét theo góc nhìn của bản thân. Hãy để việc lắng nghe chỉ đơn thuần là lắng nghe mà thôi. Trong lắng nghe thấu cảm, chúng ta cần có những yếu tố như phản hồi lại cảm xúc, nhắc lại nội dung mà người đối diện vừa chia sẻ, đồng thời quan sát và suy ngẫm sau câu chuyện. Khi ta biết xâu chuỗi và nhận ra những khác biệt giữa mình và người đối phương, đó chính là lúc ta đang tạo nên sợi dây kết nối giữa hai tâm hồn. Kỹ năng lắng nghe không chỉ giúp chữa lành và hàn gắn những trái tim tổn thương, mà còn là nền tảng tạo nên sức mạnh trong mối quan hệ với những người xung quanh”.

Lắng nghe nhiều hơn, thấu hiểu nhiều hơn. Đó không chỉ là một lời nhắc nhở, mà còn là cách để chúng ta đến gần nhau hơn trong cuộc sống. Đôi khi, điều người khác cần không phải là một lời khuyên hay một câu trả lời đúng, mà chỉ đơn giản là một người chịu ngồi lại, lắng nghe và thật lòng quan tâm. Chính những phút giây lắng nghe chân thành ấy sẽ giúp chúng ta hiểu nhau hơn, và giữ cho những mối quan hệ trở nên bền chặt, ấm áp hơn.

Đừng để sự thờ ơ trở thành thói quen

Giữa guồng quay tất bật của cuộc sống, con người dễ trở nên thờ ơ với những điều diễn ra xung quanh mình. Điều đáng lo ngại là khi sự thờ ơ ấy lặp lại đủ lâu, nó sẽ không còn là một phản ứng tức thời, mà dần trở thành thói quen – thậm chí là vô cảm. Chính sự thờ ơ đó khiến con người ngày càng xa cách nhau hơn, lòng tin dần phai nhạt, và sự gắn kết trong cộng đồng cũng bị ảnh hưởng. Vậy làm sao để khơi dậy lòng trắc ẩn, để mỗi người biết quan tâm và sẻ chia nhiều hơn, để sự thờ ơ không còn cơ hội trở thành thói quen?

Chị Trương Ngọc Anh (TP.HCM) chia sẻ: “Tôi từng chứng kiến những cảnh có người gặp nạn, nhưng xung quanh chỉ có đám đông đứng nhìn thay vì ra tay giúp đỡ. Tôi hiểu rằng không thể ép buộc ai phải giúp mình, nhưng nếu một ngày chính bản thân rơi vào hoàn cảnh như thế, thì thật sự rất đáng lo và đáng buồn”.

ThS. Đoàn Thị Minh Thoa – Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG TP.HCM – chia sẻ: “Điều này thật sự là một vấn đề đáng lo ngại trong cuộc sống hiện nay. Nếu ai cũng chọn cách im lặng, ai cũng đứng ngoài cuộc trước những tình huống khó khăn hay tai nạn, thì hệ lụy sẽ rất lớn. Thứ nhất, chúng ta sẽ đánh mất một phần quan trọng của con người – đó là sự thấu cảm, tinh thần cộng đồng và lòng nhân ái. Về lâu dài, điều đó có thể dẫn đến những hệ lụy tiêu cực trong xã hội. Khi chúng ta không lên tiếng, không hành động trước những vấn đề xã hội, sự im lặng ấy dần trở thành thói quen. Và chính thói quen chọn đứng ngoài cuộc sẽ khiến cái xấu, cái ác có cơ hội lớn lên. Đến lúc đó, sự gắn kết giữa con người với con người, cũng như niềm tin trong xã hội, sẽ dần bị rạn nứt và mất đi”.

Chuyên gia Tâm lý Nguyễn Thị Hải – Trung tâm Tâm lý Trị liệu NHC Việt Nam – chia sẻ: “Có những người đã quen sống trong trạng thái “đóng băng cảm xúc”, bởi họ thường cảm thấy bất an hoặc thiếu lòng tin. Vì vậy, cơ chế tự bảo vệ bản thân được kích hoạt – họ luôn tự hỏi liệu tình huống hay bối cảnh đó có thật sự an toàn với mình hay không. Phản ứng đầu tiên của họ là bảo vệ chính mình trước. Dần dần, sự thờ ơ lặp đi lặp lại nhiều lần sẽ trở thành một thói quen, thậm chí là một phong cách sống, một lối sống. Điều thứ hai, ngày nay con người thường tập trung quá nhiều vào điện thoại, smartphone, nên ít chú ý đến những gì diễn ra xung quanh. Họ dần hình thành suy nghĩ rằng “đó không phải chuyện của mình”, nên không cần can thiệp hay giúp đỡ. Thêm vào đó, còn một trạng thái khác trong tâm lý học gọi là tâm lý đám đông. Khi thấy có nhiều người xung quanh, họ cho rằng “không phải mình thì cũng sẽ có người khác làm”. Chính sự ỷ lại này khiến họ chọn đứng ngoài cuộc. Khi những yếu tố trên kết hợp lại, chúng dần hình thành nên sự thờ ơ trong xã hội”.

ThS. Đoàn Thị Minh Thoa – Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG TP.HCM – chia sẻ thêm: “Giáo dục đóng vai trò như một chiếc chìa khóa mở ra lòng trắc ẩn trong mỗi con người. Nó nuôi dưỡng sự thấu cảm, lòng yêu thương và lòng biết ơn đối với cuộc sống và với những người xung quanh. Nhà trường cũng như gia đình không chỉ là nơi dạy dỗ, truyền đạt kiến thức, mà còn là môi trường nuôi dưỡng tâm hồn – nơi giúp các em biết yêu thương, biết thấu hiểu, biết đặt mình vào hoàn cảnh của người khác để cảm nhận, để suy nghĩ, và từ đó sẵn sàng đưa tay ra giúp đỡ. Giáo dục không chỉ hướng tới việc hình thành tri thức, mà còn là quá trình vun đắp để mỗi người trở thành một con người tử tế. Khi bước ra ngoài xã hội, các em sẽ biết chủ động hành động tử tế, biết quan tâm và sẻ chia. Chúng ta đừng nghĩ rằng làm việc tốt phải bắt đầu từ những điều lớn lao; đôi khi, một hành động nhỏ, một cử chỉ quan tâm cũng có thể tạo nên ý nghĩa lớn. Điều quan trọng hơn cả, đó chính là tinh thần dám đứng lên để bảo vệ điều đúng đắn”.

Sự thờ ơ có thể chỉ là một phản ứng nhỏ, nhưng hậu quả của nó lại rất lớn nếu để trở thành thói quen. Đôi khi, chúng ta chỉ cần dừng lại một chút, mở lòng một chút, hỏi thăm, giúp đỡ hay đơn giản là lắng nghe khi ai đó cần, thì đó cũng đã là một điều đáng quý. Khi những hành động nhỏ ấy được lan tỏa, sự thờ ơ sẽ không còn chỗ để tồn tại.

Khi con có suy nghĩ lệch lạc, cha mẹ cần làm gì?

Trong hành trình trưởng thành, mọi đứa trẻ đều có lúc nảy sinh những suy nghĩ chưa đúng, thậm chí là lệch lạc so với chuẩn mực xã hội. Đó có thể là sự bốc đồng, suy nghĩ cực đoan hay niềm tin sai lệch, chịu ảnh hưởng từ bạn bè xấu, hoặc đặc biệt là từ môi trường mạng. Trước những dấu hiệu ấy, không ít cha mẹ rơi vào lo lắng, thậm chí phản ứng gay gắt, khiến khoảng cách giữa cha mẹ và con cái ngày càng xa hơn. Vậy khi con có những suy nghĩ lệch lạc, cha mẹ nên làm gì?

Chị Hồ Lan Chi (TP.HCM) chia sẻ: “Con tôi từng bị bạn bè lôi kéo theo những trào lưu xấu trên mạng, lúc đó tôi thật sự rất sốc khi thấy con có những suy nghĩ và hành động tiêu cực. Tôi đã la mắng, ép buộc con phải thay đổi, nhưng rồi nhận ra cách đó chỉ khiến con im lặng và xa cách mình hơn”.

ThS. Nguyễn Thị Mỹ Hạnh – Chuyên gia Tâm lý – chia sẻ: “Những suy nghĩ lệch lạc ở trẻ có thể xuất phát từ nhiều biểu hiện khác nhau. Đó có thể là sự lệch lạc trong quan điểm sống, trong thái độ đối với những vấn đề xung quanh, hoặc thể hiện qua hành vi chống đối với những điều mà trẻ cho là không phù hợp với bản thân. Những biểu hiện này thường bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể là nhận thức sai lệch, ảnh hưởng từ môi trường sống, hoặc sự thiếu niềm tin vào các giá trị tích cực. Trẻ có thể bắt chước những hành vi lệch chuẩn mà mình từng chứng kiến, hoặc hình thành suy nghĩ tiêu cực do tư duy bị ảnh hưởng. Đôi khi, chính bản thân trẻ cũng phóng đại vấn đề, khiến mọi thứ trở nên nghiêm trọng hơn so với thực tế. Bên cạnh đó, những nội dung mà trẻ tiếp xúc hằng ngày qua mạng xã hội, qua các mối quan hệ xung quanh, hay từ bạn bè đồng trang lứa, đặc biệt khi họ cũng mang tư duy lệch lạc đều có thể khiến trẻ bị tác động và dần hình thành những suy nghĩ sai lệch”.

Anh Nguyễn Chí Hùng (TP.HCM) chia sẻ: “Khi phát hiện con có những suy nghĩ lệch lạc, tôi không trách mắng mà cố gắng đồng hành, phân tích đúng sai để con hiểu. Điều quan trọng nhất là giúp con cảm nhận rằng gia đình luôn là nơi an toàn, là chỗ dựa vững chắc cho con”.

Tiến sĩ Nguyễn Nữ Nguyệt Anh – Trưởng Khoa Xã hội học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG TP.HCM – chia sẻ: “Điều đầu tiên mà chúng ta thường thấy là bản thân cha mẹ cần cởi mở hơn trong tư duy và cách dạy con. Việc nuôi dạy con không nên là sự áp đặt một chiều, mà cần có sự lắng nghe và thậm chí học hỏi ngược lại từ con. Vì vậy, nếu trẻ cảm thấy điều gì đó chưa phù hợp, các con hoàn toàn có thể bày tỏ ý kiến của mình, và đôi khi chính cha mẹ cũng cần điều chỉnh lại cách giáo dục cho phù hợp hơn”.

ThS Nguyễn Thị Mỹ Hạnh – Chuyên gia Tâm lý – chia sẻ thêm: “Ở độ tuổi teen, trẻ thường rất khó mở lòng và không dễ dàng diễn đạt suy nghĩ hay quan điểm của mình với cha mẹ. Tuy nhiên, đây cũng là giai đoạn các em rất dễ bị ảnh hưởng và dẫn dắt bởi bạn bè xung quanh. Ở tuổi này, các con thường muốn thể hiện mình như người lớn, nhưng nhận thức, suy nghĩ và trải nghiệm sống vẫn chưa đủ chín chắn, nên rất dễ có những lệch lạc trong hành vi và quan điểm. Vì vậy, để giúp con điều chỉnh, cha mẹ có thể áp dụng nhiều cách khác nhau. Nếu con khó chia sẻ bằng lời, cha mẹ có thể tặng con những quyển sách phù hợp để con đọc và suy ngẫm, hoặc cùng con trải nghiệm, đồng hành để con tự kiểm chứng và nhận ra những điều đúng đắn mà cha mẹ muốn truyền đạt”.

Ở một góc độ nào đó, những suy nghĩ lệch lạc của con trẻ cũng là lời nhắc nhở để cha mẹ kịp thời lắng nghe, thấu hiểu và đồng hành. Khi cha mẹ biết kiên nhẫn, yêu thương và định hướng con bằng sự cảm thông, trẻ sẽ dần điều chỉnh nhận thức, tìm lại sự cân bằng và phát triển tích cực. Hơn hết, đó còn là hành trình gắn kết tình cảm gia đình, giúp con thêm niềm tin và sức mạnh để bước vào đời vững vàng hơn.

Câu Chuyện Cuộc Sống là chương trình có thời lượng 7-9 phút khai thác thông tin đa chiều, khách quan về các vấn đề đời sống xã hội đang được công chúng quan tâm. Bằng những cuộc đối thoại ngắn kết hợp video dàn dựng, phóng sự phản ánh, Câu Chuyện Cuộc Sống làm khơi gợi lên những chủ đề đang được xã hội quan tâm như: đạo đức gia đình, trách nhiệm với xã hội, pháp luật, pháp lý, văn hóa, an toàn sống của những cá nhân, tập thể điển hình,…

Bên cạnh đó, Câu Chuyện Cuộc Sống còn chia sẻ những ý kiến phân tích, đánh giá từ các chuyên gia, những suy ngẫm, trăn trở về các sự kiện, vấn đề trong xã hội đã, đang và sẽ diễn ra. Đồng thời, chương trình còn tạo nên kênh thông tin phản biện, định hướng dư luận xã hội, mang đến những kỳ vọng về sự tốt đẹp, an lành và hướng thiện.

Câu Chuyện Cuộc Sống phát sóng vào lúc 19:50 Thứ Ba, Thứ Năm và Thứ Sáu hàng tuần trên kênh THVL1. Chương trình do Báo và phát thanh, truyền hình Vĩnh Long phối hợp Jet Studio thực hiện.